• Verkoudheid (wisselend van kortademig/ benauwd tot snotneus en opgezette klieren, NIET IEDER PAARD IS EERST VERKOUDEN)
• Vermagering (alleen de bovenlijn: De rug- en bilspieren worden minder, zodat je de ruggegraat, de heupen en de staartwortel gaat zien)
• Hele dikke buik (net of ze drachtig zijn, valt extra op door de vermagerde bovenlijn)
• Koliekachtige klachten (schoppen naar de buik, maar niet heel erg pijnlijk... meestal na een tijdje vanzelf over)
• Spiertrillingen na inspanning (vooral de achterhand, soms zelfs zweten en koorts)
• Lusteloosheid (geen zin hebben in het werk)
• Hangerig (ze lijken zich wat af te zonderen van de rest en dan zo maar wat te staan)
• Snel moe

Het meest lijkt het op een hele heftige wormenbesmetting.....
Ze krijgen een hele dikke buik, worden wat mager op de rug en billen en voelen zich duidelijk niet in orde.

*

Onze reactie was dan ook: Geef ze maar een goede wormenkuur en na 2 weken nog één..... maar dat hielp niets!

Wat doet het virus?

Het virus kan al maanden, zelfs jaren in het paard aanwezig zijn voor het zich manifesteerd.
Dit virus trekt zich terug in de zenuwbanen van het paard en kan daar verblijven zonder zijn vernietigende werk uit te voeren. Ervaart het paard echter stress, grote inspanning of komt het met een "uitbraak" in aanraking, dan kan het virus zich ontwikkelen en de zenuwbanen van het paard zeer ernstig beschadigen.

Deze zenuwbanen "regelen" alles in het paard.... de beweging, de ademhaling, doorbloeding en vertering zijn hier de belangrijkste knelpunten.

Zodra een zenuwbaan is aangetast, kan deze geen goede signalen meer doorgeven aan het deel waar het mee is verbonden. Als dit bijvoorbeeld een spier is, zal de spier dus minder en trager aanspannen en daardoor minder kracht leveren en uiteindelijk zijn volume verliezen.... hierdoor ontsaat de vermagering van de bovenlijn van het paard. Hoe langer de zenuwbaan is, des te moeilijker het wordt om de signalen door te geven..... vandaar dat de staartspieren en de spieren van de achterhand de meeste problemen ondervinden.

De dikke buik ontstaat door de vermindering van de werking van het achterste gedeelte van de darmen. De "peristaltiek" verslechtert en vertraagt, waardoor als het ware het voedsel ophoopt in de darmen. De mest wordt daardoor harder, droger en donkerder van kleur.

Het snel benauwd zijn komt door de verminderde werking van de longen. Doordat de ribspieren niet meer hun volledige werk kunnen doen, neemt het paard minder lucht in en daardoor kan hij minder zuurstof opnemen. Ze proberen dit te kompenseren door sneller te ademen..... kortademigheid..... maar dat gaat helaas niet.

De spiertrillingen onstaan weer doordat de spieren niet voldoende van zuurstof kunnen worden voorzien..... en dan is het kringetje weer rond.

Onze ervaringen met de eerste symptomen binnen de kudde.

Tijdens de trails van het zomerseizoen 2007 waren er steeds mankementen bij de paarden die nog het meest deden denken aan een verkoudheid.

In het voorjaar hebben we heel veel moeite moeten doen om vooral Saartje op conditie te krijgen. Ze was steeds erg kortademig en erg snel vermoeid. Ook viel toen al op dat ondanks een overvloed aan jong gras, de paarden niet "lekker rond" wilden worden.

De trails gingen van start, en eerst leek het allemaal lekker te lopen..... later kregen Spikkeltje en Chester het steeds sneller benauwd. En in plaats van een betere conditie, leken ze steeds meer moeite te hebben om de ritten uit te rijden. Chester had op een gegeven moment hele opgezette klieren op haar neus en in haar keelholte....

De dierenarts kon niets noemenswaardig vinden.....

Naar de gasten toe moesten we onze cover ophouden, maar inwendig maakten we ons zorgen.

Mara en Myfan waren gedekt en leken allebei drachtig..... ze vormden in ieder geval een dikke veulenbuik en werden wat magerder op hun rug..... Van Kecses hadden we het vermoeden dat ze stiekum bij de hengst was geweest toen die hier overnachtte...... ook zij kreeg een dikke veulenbuik.

Grovertje was erg mager, wilde niet dikker worden, maar hoefde ook niet te werken..... Hij was erg zwak.... had regelmatig lichte koliek en liep soms maar wat te waggellen. Wij veronderstelden dat hij gewoon op en versleten was..... zijn laatste dagen uitliep.... "Die "arme oude sok" gaat niet lang meer mee" hebben we regelmatig tegen elkaar gezegd.

Desperado zagen we niet mager en niet dik worden..... maar ook hij heeft niet hoeven werken, dus konden we er weinig van zeggen.... wel zocht hij altijd de schaduw op en had het regelmatig benauwd.... maar ja, hij is al heel lang een beetje "dampig", dus deed dat geen alarmbellen rinkelen.

De laatste trail viel Saartje uit..... na een kort ritje (met veel moeite gereden) kreeg ze een aanval van hevige koorts.... ze zweette en stond helemaal te trillen.... had het erg benauwd en leek weinig zuurstof op te nemen.
De dierenarts dacht aan een hartkwaal..... en gaf me weinig hoop op herstel.

De ponies en ezels vertoonden geen symptomen, of wij hebben ze niet waargenomen. Mamma ezel moest afvallen, want deze was veel te dik..... dat verliep gelijkmatig en naar wens.

De latere symptomen op een rij:

• Starende doffe blik in de ogen (de ogen lijken een beetje uit te puilen)
• Uitgezette vacht (niet dof, maar opgebolt..... alsof ze het koud hebben)
• Verminderde staartbeweging (het verjagen van de vliegen gaat wat minder fanatiek.... net of het paard dat heeft opgegeven en uit gewoonte maar wat heen en weer zwaait)
• Vertraagde bewegingen van de benen (zowel voor als achter.... het kost heel veel energie om de benen te verzetten)
• Dikke benen (vooral achter)
• Dikke koker bij ruinen en dikke uier bij merries (vochtophopingen aan lichaamsdelen onder...)
• Dronkenmanspas (het evenwicht lijkt verstoord.... het paard lijkt achter soms haast om te vallen)
• Op iets staan zonder het te voelen (de hoeven kunnen soms half gekanteld staan zonder dat ze het merken)
• De anus werkt niet meer (bij het mesten ontstaat er geen "krans" meer)
• Alle bewegingen zijn vertraagd (zelfs kouwen gaat trager dan normaal)

In dit stadium zijn de paarden al heel duidelijk heeeeel erg ziek. Iedere verandering (klein of groot) verergert de toestand van het dier snel......

Hoeveel eten je ze ook geeft, ze blijven afvallen. Eten doen ze verder gewoon... of zelfs veel.

***vanuit dit stadium kan het paard nog volledig herstellen met goede begeleiding***

Het dierenarts onderzoek:

De dierenarts heeft nu ook een duidelijk beeld. Hij doet een paar gerichtte onderzoeken om te zien hoe ver de ziekte gevorderd is:

• Het paard wordt aan de hand geleid terwijl de dierenarts verschillende keren de staart opzij trekt om te zien hoe het paard zich hersteld..... hoe langzamer en moeilijker het paard herstelt, hoe erger de zenuwbeschadigingen zijn.
• Met een speld prikt hij/zij in het gebied rond de anus en de staartwortel..... wel of geen gevoel.... spreekt voor zich.
• De achterbenen worden over elkaar gekruisd neergezet..... herstelt het paard of voelt hij het niet eens...
• De voorbenen worden overkruisd.... meestal herstelt het paard dit wel.... zo niet, dan zit het virus ook al voor in de rug, wat groter gevaar oplevert voor de longen.

Verder kun je een bloedonderzoek laten doen om absolute zekerheid te hebben. Er moet dan wel gezocht worden naar het virus, en niet naar antilichamen.

Onze ervaring met deze symptomen binnen de kudde:

Wij moesten de paarden verhuizen naar een veld in het dorp.... de reactie van de toch al zieke kudde was schrikbarend! Binnen 2 weken na de verhuizing waren bijna alle paarden heel duidelijk heeeel erg ziek. Mara raakte in het laatste stadium nog voor de tweede week om was...

De paarden werden heel snel broodmager (echt wandelende skeletjes) en hun kracht nam dagelijks af.... De sterkste paarden gingen het snelst achteruit.... Myfan en de Shetjes hebben er het langste goed uitgezien.....

Heel eng!

De foto links is Chester de zomer voor de aanval van EHV (aug 2007).... De foto hieronder is Chester na de aanval van EHV( mei 2008)

En dan moet ik melden dat ze zelfs nog magerder is geweest.... de vooruitzichten waren toen nog niet zo goed, dus heb ik toen geen foto's gemaakt....

Toen ging Mara neer en hebben we een andere dierenarts bij onze kudde gehaald..... deze man (Szegö Zsolt) wist gelijk wat er aan de hand was en heeft direkt proeven gedaan en bloed afgenomen van de andere paarden.
Zonder hem denk ik dat we nog veel meer ellende zouden hebben gehad.

Helaas kwam hij te laat voor Mara. 2 dagen na dat ze neer ging is ze zelf overleden.

Laatste stadium:

Zet het virus zijn verwoestende werk nog verder voort, dan komt het moment dat het paard de gehele controle over hele delen van het lichaam verliest. De achterhand is "verlamd"

Het dier ligt gestrekt en kan met veel moeite nog net gaan "zitten"......

Dit is het beslissende stadium voor de eigenaar:
Ga en kan ik het gevecht aan, of laat ik het dier inslapen?

(De pony op de foto is alleen lui, niet ziek, maar in deze houding liggen de verlamde dieren.)

Wat kun je doen, wat kan er gebeuren en waar moet je rekening mee houden?

• Zorg er voor dat het paard binnen 6 tot maximaal 8 uur opgetild wordt!
  (iedere tijd dat het paard langer ligt, nemen zijn kansen af..... verknelling van de bloedvaten, waardoor er vele delen van het paard niet worden doorbloed is daar de belangrijkste reden van)
• Het paard moet worden opgehangen aan het plafond van de stal. (de constructie van de stal moet dus tot 800 kg kunnen dragen)
• Dagelijks heeft het paard heel veel aandacht nodig. (zeker de eerste paar weken kun je het paard niet langer dan een uur alleen laten.... er kunnen namelijk heel wat problemen voordoen, die acuut een veearts vereisen)
• De tijd die het dier nodig heeft om te "genezen" kan enorm oplopen..... denk hierbij aan maanden tot wel anderhalf jaar. (Onze Chester heeft 13 maanden "gehangen" en daarna nog 2,5 jaar gerust.)
• De kosten van de veearts zullen enorm oplopen!!!!!
• Als het paard aan andere gebreken lijdt (koliekgevoelig/ longproblemen/ hartproblemen/ of wat dan ook) is de kans erg groot dat hij alsnog overlijdt.
• Het dier kan WEL volledig herstellen, maar het virus blijft in "teruggetrokken staat" aanwezig!!!
• Het paard zal weer kunnen "werken", maar hier gaan jaren overheen. De zenuwbanen zijn ernstig beschadigd..... het duurt jaren voor deze weer hersteld zijn.

Onze ervaring met het laatste stadium:

Wij konden Grover en Mara niet redden..... zij gingen neer voor we wisten wat we moesten doen..... en buiten dat, Grover was heel oud.... hij overleed de zelfde dag dat hij neer ging..... Mara was waarschijnlijk drachtig en had erg slechte longen.... zij zou het liften ook niet hebben overleefd....

Zsuzsa (de ezel) hebben we op de been gezet, maar zij was klein, dus lieten we haar rondlopen ipv ophangen. We vonden haar dood in de wei.....

Spikkel hebben we getild..... maar hij overleed alsnog na anderhalve week. Hij was erg koliekgevoelig.... in het verleden al geopereerd....

Chester heeft het wel overleefd!
Zij ging gelijk met Spikkel neer.... op 20 februari 2008.....in de zomer van 2008 hebben we haar steeds gelongeerd om spieren te kweken.... al hingen we haar nog steeds op na het werk... als ze ging liggen was ze niet in staat zelfstandig op te staan en moesten we haar weer optakelen.

We hadden van hout een bok gemaakt als op dit plaatje. Deze konden we boven haar rijden als ze was gaan liggen om haar vervolgens weer op te takelen.

Ze vertrouwde er volledig op dat ze werd geholpen en alle herrie van de takel nam ze voor lief. Alleen toen ze weer wat sterker werd, probeerde ze mee op te staan, wat als gevolg had dat ze soms met bok en al viel. Maak de bok dus zo zwaar en stabiel mogelijk!

We weten nu dat zij uiteindelijk weer een normaal paardwaardig bestaan heeft gekregen. Ook al hing ze langer dan de 5 weken die worden aangegeven als de grens! We hadden niet verwacht dat ze ooit weer zou kunnen werken, maar nu (maart 2012) wordt ze weer normaal bereden en loopt ze weer voor de wagen. Komende zomer gaat ze gewoon weer meedoen in de trails!

*7 maanden later*

En dan Maart 2012:

*

Behandeling en voeding:

Het enige wat de dierenarts kan doen bij constateren van het virus is corticosteroïde geven. Daar wordt het paard tijdelijk sterker van, maar daarna valt het weer terug....

Overal staat beschreven dat er geen behandeling mogelijk is...... helaas.... er zijn inderdaad geen medicijnen..... MAAR..... er is heel veel wat je kunt doen om het paard er zo goed mogelijk doorheen te helpen.

Het enige wat helpt bij de genezing van de zenuwbanen is Vitamine B6. Dit kan worden geïnjecteerd door de dierenarts, wat in het begin aan te bevelen is, en als preparaat door het voer.

Het allerbelangrijkste geneesmiddel in deze ziekte zijn VITAMINES!
Zorg voor een heel goed vitamine preparaat waarin vitamine B, vitamine E en het liefste seleen en ijzer in voorkomen. Ijzer komt maar in heeeeel weinig preparaten voor.

Wij hebben heel goede ervaringen opgedaan met de algemene vitamine "Summerfit" koeken van PAVO.

Zodra de paarden weer in beweging komen hebben ze selenium en vitamine E nodig. Dit is voor herstel en opbouw van de spieren. Hier heeft Treurniet een perfekte poedermix voor.

Pas veel later kregen wij de tip over het ijzer, en ik moet zeggen dat ik hierdoor ook weer duidelijke vooruitgang (bij Chester) zag. Een preparaat met ijzer is van Red Cell. Dit komt uit Amerika.

Verder is belangrijk om te weten dat de aangetastte darmen lang niet alle voeding aan kunnen!
GEEF GEEN BROKKEN! De darmen zijn tijdens de ziekte niet in staat om dit te verteren!
Omdat het paard snel afvalt, ben je geneigd ze veel dikmakend voer te geven....NIET DOEN! Mais, gerst, tarwe, melasse en andere dikmakers hebben een stoppend effect.... gevolg: koliek!

Het enige wat ze tijdens het ziekteproces goed kunnen verteren is vers gras, hooi (goede kwaliteit) en als krachtvoer pure haver met zonnebloemolie (ongeveer 100 tot 150 ml per dag).
GEEN LUCERNE.... dit is te gasvormend, waardoor er weer gemakkelijk koliek ontstaat.

Verder kun je wat natte zemelen geven om de vitaminen preparaten door te mixen.

Als het paard moeite heeft met ontlasten helpt het als je door het voer ook nog 100 ml PARAFINE OLIE mengt. Dit is de enige soort olie die het paard niet in het lichaam op kan nemen..... hierdoor worden de darmen als het ware van binnenuit gesmeerd, waardoor de ontlasting gemakkelijker naar buiten glijdt.

DUS: Geef het paard dagelijks:

• Hooi en/of vers gras
• Haver en zonnebloemolie
• Natte zemelen met vitamine (vooral B6), seleen, ijzer
• Parafineolie

Als je paard in het tuig hangt is het geheel afhankelijk van jou....

Geef het dier dagelijks meerdere malen "beweging". Masseer de benen.... ze zijn stijf van het onafgebroken stilstaan. Vaak zijn de dieren bang om hun hoeven te verzetten.... forceer daarom af en toe een voetje.... dan leert het paard te vertrouwen op het tuig en gaat hij uiteindelijk meer bewegen, wat weer beter is voor de doorbloeding.

Doordat het paard stilstaat heeft hij koude voeten..... kom niet in de verleiding hem/haar dik in het stro of de zaagsel te zetten.... het paard zal hiervan eten, wat zeer zeker koliek geeft. Ook is de dikke laag niet prettig voor het evenwicht van het paard.
Probeer een stevige isolerende ondergrond te creëren van rubber matten of hout. Als het door nat worden glad wordt, strooi er dan wat zand over..... daardoor schuurt het een beetje, wat ook weer goed is voor de hoeven.

Wij hebben bij Chester gezien dat het (zeker in het begin) erg deprimerend is dat ze niet zelfstandig kon bewegen, met de kudde meegaan, enz.... We hebben ook ervaren dat die frustratie na een tijdje over gaat... Pas als het dier weer sterker wordt en denkt dat hij/zij het leven weer aankan, komt de onrust terug.... In de tussentijd is onze Chester met haar beperkingen relatief gelukkig geweest... Ze kreeg veel aandacht, mocht zoveel gras/ hooi eten als ze maar wilde en was veilig van de buitenwereld.... Ze was steeds vrolijk, hinnikte veel naar ons en stond vaak te dansen in haar tuig. We hadden vaste rituelen en spelletjes. Dat was erg belangrijk voor haar levensplezier. Hadden we het een dag druk, dan was ze duidelijk uit haar doen.

Beweringen, goed bedoelde adviezen en kritiek:

Die paarden krijgen vast niets te eten! Arme dieren....
Wij zijn op heel veel onbegrip bij de omgeving gestuit. Omdat de paarden zo ernstig vermagerden, werd beweerd dat ze geen eten kregen..... ze hadden hooi zo veel ze maar wilden en kregen krachtvoer. Toch waren het wandelende skeletten. Dit liep zo extreem uit de hand, dat we op aanraden van onze veearts bloedtesten hebben laten doen, waarmee we konden aantonen dat de dieren ruim voldoende eten en drinken kregen.

Aan Rhino kunnen ze niet dood gaan....
Helaas hebben wij ervaren dat paarden met deze vorm van Rhino wel degenlijk dood kunnen gaan.
De functies van de longen en het hart kunnen uitvallen door zenuwbeschadigingen.

Ezels zijn niet bevattelijk voor EHV...
Dat zijn ze dus WEL.... We hadden 2 ezels tussen de paarden lopen. Één is overleden aan Rhino, de andere heeft het heel erg moeilijk gehad, maar heeft het overleefd. Onze dierenarts was er zo van overtuigd, dat hij zelfs een autopsie heeft laten uitvoeren op de overleden ezel.....

Laat dat paard maar liggen, over een paar dagen staat hij weer.
Kletspraat! Een paard wat omgaat door Rhino, staat NOOIT meer zelf op..... Als je hem laat liggen is hij binnen 3 dagen dood!

Als het paard langer dan 5 á 6 weken moet hangen, kun je hem beter afmaken, want dan komt het nooit meer goed....
Onze Chester heeft meer dan 13 maanden "gehangen" en het gaat nu heel goed met haar.

Ach dat arme zielige paard in die touwen..... help hem toch uit zijn lijden! .
Wij hebben steeds geprobeerd reëel naar het paard te kijken.... Is ze vrolijk? Wil ze doorgaan? Is er vooruitgang? Heeft ze pijn?
Ja... onze Chester was steeds vrolijk, had plezier in het leven en ging heeeeeel langzaam vooruit.
Onze veearts heeft ons verzekerd dat ze geen pijn had bij normale omstandigheden.... alleen als ze weer eens een aanval van koliek had, was er duidelijk pijn.....
Later hebben we verschillende keren gezien dat er gebieden die eerst gevoelloos waren heftig pijn gingen doen.... Dit gaat na een paar dagen weer over (mijn vrouw weet uit eigen ervaring (haar been is door een ongeval bijna af geweest) dat het verbinding krijgen van zenuwbanen erg pijnlijk is; Jeroen) Ik denk dat de zenuwbaan van dat gebied dan weer voldoende hersteld was om weer prikkels door te geven.... dus eigenlijk was die plaatselijke pijn heel erg positief.
DUS NEE..... HET IS NIET ZIELIG! Je geeft hem juist de kans om verder te leven!

ALS JE DE MIDDELEN EN DE RUIMTE HEBT, IS HET ZEER ZEKER DE MOEITE WAARD OM TE VECHTEN VOOR HET LEVEN VAN JE PAARD! Maar:
* Het kost veel tijd (Bij je paard)
* Het kost veel geduld (Omgang andere mensen)
* Het kost veel geld (Extra voorzieningen en dierenarts)

Ik ben blij dat ik het heb gedaan. Ik vind het zo geweldig om weer lekker met mijn Chestertje aan de slag te zijn!

Bedankt!

Hier willen we graag een aantal mensen en instanties bedanken die ons geholpen hebben toen de paarden zo ziek waren!

Onze bijzondere dank geldt onze veearts Zsolt Szegö.
Voor het dag en nacht klaar staan en het "vergeten" van de rekeningen...

Jean-Jaques, Thinka, Bastien en "zus" Georges.
Voor de marathon, jullie geweldige inspanningen en donatie.

Riepko en Yolanda Veenhuis.
Voor alle advies, steun en het organiseren van de nodige spullen.

De vriend van Riepko.
Voor het schenken van de takel.

Treurniet.
Voor het voedingssublement.

PAVO
Voor de vitamineblokken en het krachtvoer

GT-Net, Net confection (György Tóth)
Voor het schenken van netten, waar ik hangmatten voor de patiënten van heb gemaakt (zie naast).

Dorpsgenoot Ervin.
Voor het de hulp met de tractor die de paarden heeft getild en naar huis gebracht.

De gemeente Járdánháza.
In het bijzonder de burgermeester en haar secretaresse, voor alle medewerking, begrip en hulp toen het echt niet meer ging.

En ook Gyuri en Erzsi.
Voor het altijd klaar staan en de schouder om uit te huilen.

Eric, Irm en de kids.
Die hun vakantie wel anders hadden geplanned...

En als laatste Pa en Ma.
Voor de bijna dagelijkse telefonische steun.

En verder alle mensen die ons via email hebben gesteund.

***

En dan willen we hier nog onze liefde uitspreken voor alle dieren die we door de omstandigheden hebben verloren.... we zullen ze nooit vergeten!

***

We houden nog steeds van jullie!

***